Ἄς δοῦμε τί εἶναι ἡ ἡσυχία.
«Κάποιος ἀδελφὸς ρώτησε ἕναν γέροντα, λέγοντάς του:
Τί εἶναι ἡσυχία, καὶ ποιὰ εἶναι ἡ ὠφέλειά της;
Ὁ γέροντας τοῦ ἀπάντησε:
Ἡσυχία εἶναι τὸ νὰ κάθεσαι στὸ κελί σου μετὰ γνώσεως καὶ φόβου Θεοῦ, ἀπέχοντας ἀπό κάθε κακία καὶ ὑψηλοφροσύνη.
Αὐτοῦ τοῦ εἴδους ἡ ἡσυχία γεννάει ὅλες τὶς ἀρετές, καὶφυλάει τὸν μοναχὸ
ἀπὸ τὰ πεπυρωμένα βέλη τοῦ πονηροῦ,μὴ ἀφήνοντάς τον νὰ πληγωθεῖ ἀπὸ αὐτά.
Ὦ ἡσυχία,
προκοπὴ μοναζόντων·
Ὦ ἡσυχία,
κλίμακα οὐράνιος, ὁδὸς βασιλείας οὐρανῶν, μητέρα τῆς κατάνυξης,
πρόξενος τῆς μετανοίας, καθρέπτης ὅπου βλέπουμε τὶς ἁμαρτίες μας,
ἐσὺ ποὺ δείχνεις στὸν ἄνθρωπο τὰ πλημμελήματά του,
ποὺ δὲν ἐμποδίζεις τὰ δάκρυα καὶ τοὺς στεναγμούς,
ποὺ λαμπρύνεις τὴν ψυχὴ καὶ φέρνεις σὲ εἰρηνικὴ κατάσταση τὸν ἄνθρωπο!
Ὦ ἡσυχία,
σὺ ποὺ γεννᾶς τὴν πραότητα, μένεις μαζὶ μὲ τὴν ταπείνωση,
συνομιλεῖς μὲ τοὺς Ἀγγέλους, φωτίζεις τὴν διάνοια,
καὶ εἶσαι συζευγμένη μὲ τὸν φόβο τοῦ Θεοῦ!
Ὦ ἡσυχία,
εἶσαι ἀνιχνευτής τῶν λογισμῶν καὶ λύχνος τῆς διακρίσεως,
γεννᾶς ὅλα τὰ ἀγαθὰ καὶ ἑδραιώνεις τὴν νηστεία, ἀντιθέτως δὲ,
ἐμποδίζεις τὴν γαστριμαργία καὶ βάζεις χαλινάρι στὴν γλῶσσα!
Ὦ ἡσυχία,
σχολὴ προσευχῆς καὶ ἀναγνώσεως,
γαλήνη λογισμῶν καὶ εὔδιο (γαλήνιο) λιμάνι!
Ὦ ἡσυχία,
νεωτέρων ὅπλο, ποὺ δὲν ἀλλάζουν τὸ φρόνημά τους καὶ θέλουν νὰ κάθονται στὰ κελλιά τους καὶ νὰ σὲ διαφυλάττουν ἀτάραχα!
Ὦ ἡσυχία,
ἀμεριμνία ψυχῆς, ζυγὸς χρηστὸς καὶ φορτίο ἐλαφρύ, ποὺ ἀναπαύεις καὶ βαστάζεις τὸν βαστάζοντά σε!
Ὦ ἡσυχία,
εὐφροσύνη ψυχῆς καὶ καρδίας,
μὲ ἀποτέλεσμα αὐτὴ νὰ μεριμνᾶ μόνον γιὰ τὸν ἑαυτό της, νὰ μιλᾶ στὸν Χριστὸ καὶ διηνεκῶς νὰ ἔχει μπροστὰ στὰ μάτια της τὸν θάνατο!
Ὦ ἡσυχία,
ὀφθαλμῶν καὶ ἀκοῆς καὶ γλώσσας χαλινάρι!
Ὦ ἡσυχία,
ὅπου κάθε μέρα καὶ νύχτα περιμένεις τὸν Χριστὸ
καὶ διατηρεῖς τὴν λαμπάδα ἄσβεστη καὶ συνεχῶς ψάλλεις:
«ἑτοίμη ἡ καρδία μου ὁ Θεός, ἑτοίμη ἡ καρδία μου!»
Ὦ ἡσυχία,
μητέρα τῆς εὐλάβειας, δεσμωτήριο παθῶν, χωρίον Χριστοῦ,
ποὺ καρποφορεῖς ἀγαθοὺς καρπούς.
Ναὶ ἀδελφέ, αὐτὴν νὰ ἀποκτήσῃς, μνημονεύοντας τὴν ὥρα τοῦ θανάτου σου, γιατί δὲν γνωρίζεις ποιά ὥρα ἔρχεται ὁ κλέπτης. Λοιπόν, ἐντρύφησε στὴν ψυχή σου!»47
Ἡ ἡσυχία εἶναι θεόσδοτος μέθοδος, τρόπος ζωῆς, πού ὁδηγεῖ στήν ἀναμαρτησία. «Ὁ Ἀββᾶς Ἀρσένιος ὅταν ζοῦσε ἀκόμα μέσα στὸ παλάτι, προσευχόταν στὸν Θεὸ λέγοντας: “Κύριε, ὁδήγησέ με πῶς νὰ σωθῶ”. Καὶ τότε μία φωνὴ τοῦ εἶπε: “Ἀρσένιε, φύγε ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους καὶ θὰ σωθῇς”. Ὅταν μάλιστα ἀναχώρησε γιὰ νὰ ἀκολουθήσῃ τὸν μοναχικὸ βίο, προσευχήθηκε πάλι τὸ ἴδιο. Καὶ τότε μία φωνὴ καὶ πάλι τοῦ εἶπε: “Φεῦγε, σιώπα, ἡσύχαζε”. Αὐτὲς εἶναι οἱ ρίζες τῆς ἀναμαρτησίας»48.
Ὁ ἄνθρωπος πού ζεῖ στήν ἡσυχία ἀπαλλάσσεται ἀπό πολλές ἀφορμές γιά ἁμαρτία. «Αὐτὸς ὁ ὁποῖος κάθεται στὴν ἔρημο καὶ ἡσυχάζει» δίδασκε ὁ Μέγας Ἀντώνιος, «τριῶν πολέμων ἀπαλλάσσεται, τῆς ἀκοῆς, τῆς λαλιᾶς καὶ τοῦ βλέπειν· μόνον δὲ (πόλεμον) ἔχει αὐτὸν τῆς ἀκηδίας»49.
Ἐκεῖνο πού κατεξοχήν ταράζει τήν ἀνθρωπότητα εἶναι τά πολλά θελήματα τῶν ἀνθρώπων, τά ὁποῖα τούς ὁδηγοῦν σέ ποικίλες ἄχρηστες, μάταιες, δραστηριότητες καί πολλαπλές συγκρούσεις, πού ἀφαιροῦν τήν εἰρήνη ἀπό τήν καρδιά τους. Ἡ ἐγκόλπωση τοῦ θελήματος τοῦ Θεοῦ, πού εἶναι ἕνα καί μοναδικό, ὁδηγεῖ στήν ἀληθινή εἰρήνη ἀγγέλους καί ἀνθρώπους. Τό ἕνα καί μοναδικό θέλημα τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡ σωτηρία μας: «Ὁ Θεός θέλει πάντας ἀνθρώπους σωθῆναι καί εἰς ἐπίγνωσιν ἀληθείας ἐλθεῖν»50.
Ὁ ἀνθρώπος πού ζεῖ ἡσυχαστικά ἐπιλέγει καί ἐγκολπώνεται τό θέλημα τοῦ Θεοῦ ἀδιαφορώντας γιά τά ποικίλα ἀνθρώπινα θελήματα. Ὁμοιάζει, ἔτσι, μέ τούς Ἁγίους Ἀγγέλους, οἱ ὁποῖοι ἐπίσης ἔχουν καί ζοῦν σύμφωνα μέ τό ἕνα καί μοναδικό θεῖο θέλημα.
Ἀναφέρεται στό Γεροντικό ὅτι «εἶπε ὁ Ἀββᾶς Μᾶρκος στὸν Ἀββᾶ Ἀρσένιο: “Γιατί φεύγεις ἀπὸ ἐμᾶς;” Καὶ αὐτὸς τοῦ ἀπάντησε: “Ὁ Θεὸς γνωρίζει ὅτι σᾶς ἀγαπῶ, ἀλλὰ δὲν μπορῶ νὰ εἶμαι καὶ μαζὶ μὲ τὸν Θεό καὶ μαζὶ μὲ τοὺς ἀνθρώπους. Οἱ Ἄγγελοι, ἂν καὶ χιλιάδες καὶ μυριάδες, ἕνα θέλημα ἔχουν· οἱ δὲ ἄνθρωποι πολλά. Δὲν μπορῶ νὰ ἀφήσω τὸν Θεὸ γιὰ νὰ εἶμαι μαζὶ μὲ τοὺς ἀνθρώπους”»51.
Ὅποιος θέλει νά ἀρέσει στούς ἀνθρώπους ἱκανοποιώντας τους τά ποικίλα θελήματα (ἐπιθυμίες), πέφτει στό πάθος τῆς κενοδοξίας. Αὐτό τό πάθος τόν κρατάει σέ μία διαρκῆ ταραχή, ἐπειδή συνεχῶς τόν ὁδηγεῖ στήν προσπάθεια νά ἀποκτήσει ἤ νά μήν χάσει τήν εὔνοια τῶν ἄλλων.
Ὁ Ἀββᾶς Βαρσανούφιος, ἐξηγώντας τί εἶναι ἡσυχία λέγει: «Τί εἶναι ἡ ἡσυχία; Δὲν εἶναι τίποτε ἄλλο ἀπὸ τὸ νὰ συστείλει κάποιος τὴν καρδία του ἀπὸ τὸ νὰ δίνει καὶ νὰ παίρνει καὶ ἀπὸ τὴν ἀνθρωπαρέσκεια ἀπὸ ἀπὸ τὶς ὑπόλοιπες ἐνέργειες»52.
Ἡ ἡσυχία εἶναι μία προσπάθεια νὰ μὴ περιπλέκεται ὁ ἄνθρωπος στὰ ἐκτὸς αὐτοῦ καί, κυρίως, στὸ λεπτὸ πάθος τῆς κενοδοξίας-ἀνθρωπαρέσκειας, ποὺ εἶναι ἡ ὑποδούλωσή του στὴν γνώμη τοῦ κόσμου.
Κατὰ τὸν Ὅσιο Θαλάσσιο, ἡσυχία εἶναι ἡ μέθοδος γιὰ τὸν ἔλεγχο (φυλακὴ)-ἀσφάλιση τῶν αἰσθήσεων. «Ἀσφάλισε τὶς αἰσθήσεις» διδάσκει ὁ Ὅσιος «μὲ τὸν τρόπο (μέθοδο) τῆς ἡσυχίας καὶ δίκασε (ἐξέτασε) τοὺς λογισμοὺς πού ὑπάρχουν στὴν καρδιὰ»53.
Ἑπομένως, ἡ ἡσυχία εἶναι μία ὁλόκληρη ἐπιστήμη τῶν λογισμῶν, τῆς καρδίας καί τῶν αἰσθήσεων, ποὺ βοηθᾶ τὸν ἄνθρωπο νὰ μὴν παραμένει ἀχαλίνωτος καὶ ὑποδουλωμένος στὸν κόσμο τῶν αἰσθήσεων καὶ τῶν νοητῶν, προκειμένου νὰ ἐπιτύχῃ τὸν στόχο του, πού εἶναι ἡ θέωση, τὸ «καθ' ὁμοίωσιν»54.
47Γεροντικόν-Περὶἡσυχίας, http://users.uoa.gr/~nektar/orthodoxy/gerontikon/gerontikon8_peri_hsyxias.htm
51Γεροντικόν-Περὶἡσυχίας, http://users.uoa.gr/~nektar/orthodoxy/gerontikon/gerontikon8_peri_hsyxias.htm.
52 Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτη Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱερόθεου Βλάχου, Ἡ Ὀρθόδοξη νηπτική θεολογία τῆς Ἐκκλησίας ὡς μέθοδος θεραπείας, http://www.oodegr.com/oode/psyxotherap/niptiki1.htm: «Ἡ ἡσυχία τί ἐστιν; ἀλλ ἢ τὸ συστεῖλαι τινα τὴν καρδίαν αὐτοῦ ἀπὸ δόσεως καὶ λήψεως καὶ ἀνθρωπαρεσκείας καὶ τῶν λοιπῶν ἐνεργειῶν».
53 Φιλοκαλία Β’, σελ. 206, κβ’ «Ἀσφάλισαι τάς αἰσθήσεις τῷ τρόπῳ τῆς ἡσυχίας καὶ δίκασον τοὺς λογισμοὺς ἐφεστῶτας τῇ καρδίᾳ».
54 Πρβλ. Βλάχου Ἱερόθεου Μητροπολίτου, Ὀρθόδοξη Ψυχοθεραπεία, Ζ΄ ἔκδοση, Ἱερά Μονή Γενεθλίου τῆς Θεοτόκου (Πελαγίας).
Ἀπόσπασμα ἀπό τό βιβλίο:«Τά ἀσκητικά τῆς Ἐνορίας» (Ἱερομονάχου Σάββα Ἁγιορείτου) πού σύν Θεῶ θά ἐκδοθεῖ σύντομα
